5 + 2 ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ … ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ
Οι αισθήσεις μας είναι η πηγή όλων των γνώσεων μας για την υλική εξωτερική πραγματικότητα. Μας βοηθούν να γνωρίσουμε τον κόσμο , να επικοινωνήσουμε , να αισθανθούμε ... Γεννιόμαστε με αυτές και αποτελούν το καλύτερο διαβατήριο για να γνωρίσουν το νέο τους κόσμο. Μας συνοδεύουν στην υπόλοιπη ζωή μας και είναι πάντα εκεί, έτοιμες να μας βοηθήσουν σε ό,τι χρειαστούμε.
Όλοι μας μεγαλώσαμε γνωρίζοντας ότι οι αισθήσεις είναι πέντε: η ακοή, η όσφρηση, η όραση, η γεύση και η αφή. Υπάρχουν, όμως και δυο ακόμα αισθήσεις που δεν είναι ευρέως γνωστές αλλά είναι το ίδιο σημαντικες: η αιθουσαία και η ιδιοδεκτική.
Ας δούμε λοιπόν, αναλυτικά όλες τις αισθήσεις μας και γιατί είναι απαραίτητη η ύπαρξη τους στην εξέλιξη μας.
Όραση
Το μωρό περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωή του, μέχρι να γεννηθεί μέσα στην ασφάλεια και τη σκοτεινή θαλπωρή της μήτρας, γι' αυτό και η όρασή του είναι ακόμα θολή. Η οξύτητά της είναι μικρότερη από το 5% της όρασης ενός ενήλικα. Μεγαλόνωντας όμως η όραση γίνεται η βασικότερη αίσθηση για την εξερεύνηση και την μάθηση. Είναι υπεύθυνη για να προωθεί πληροφορίες σχετικά με αντικείμενα και άτομα. Η όραση μας βοηθά να εντοπίζουμε δεδομένα κατά την κίνησή μας στον χώρο-χρόνο). Μας βοηθάει να παρατηρούμε και να μαθαίνουμε μέσα από τον κόσμο μας.
Ακοή
Είναι γεγονός πως από πολύ νωρίς το μωρό δεν αναγνωρίζει μόνο το πρόσωπο, αλλά και τη φωνή της μαμάς του. Το ακουστικό σύστημα διεγείρεται από ήχους, ετοιμάζει το σώμα για να δείξει προσοχή και ενισχύει την επικοινωνία. Η ακουστική εισαγωγή είναι αυτό που ακούμε. Συνδέεται νευροανατομικά με την αιθουσαία αίσθηση που θα αναλυθεί παρακάτω.
Αφή
Είναι βασική αίσθηση τόσο για την συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου όσο και για τις αλλαγές της διέγερσης του αλλά ταυτόχρονα και για τον κινητικό συντονισμό και την ανάπτυξητης αντιληπτικότητας και γνωστικότητας. Στα μωρά αρέσει να τα αγγίζουν. Ειδικά η μαμά τους. Αυτός είναι άλλωστε κι ο λόγος που σφίγγει με το χεράκι του το δάχτυλό σας. Χαϊδέψτε το όσο πιο συχνά μπορείτε. Το απαλό σας άγγιγμα θα το γεμίσει ασφάλεια. Η ολοκλήρωση της αφής είναι σημαντική για την ανάπτυξη της συνειδητότητας του σώματος, λεπτές δεξιότητες, σχεδιασμό κίνησης και αίσθηση άνεσης με τα χάδια και τα αγγίγματα.Το απτικό σύστημα έχει διπλή λειτουργία: λειτουργία προστασίας (πχ για την διευκόλυνση της αποφυγής ενδεχόμενα επικίνδυνης λειτουργίας όπως όταν περπατάει μια αράχνη στο χέρι μας, προστατευτικό συστατικό που μας οδηγεί να τραβήξουμε το χέρι μας μακριά από μια καυτή σόμπα) και δράση διάκρισης (πχ να πιάσουμε ένα κέρμα αντί χαρτονομίσματος στην τσέπη μας, να βρούμε τα κλειδιά αντί του κινητού μας στην τσάντα μας).
Όσφρηση
Από όλες τις αισθήσεις μας η όσφρηση είναι η πιο αναπτυγμένη από την πρώτη στιγμή κιόλας της γέννησής μας. Από την πρώτη κιόλας εβδομάδα της γέννησης του, το μωρό είναι ικανό να ξεχωρίζει τουλάχιστον δύο ανθρώπους από τη μυρωδιά τους και μόνο. Περιλαμβάνει την διάκριση ή αλλιώς πρόσληψη πληροφοριών (ευχάριστη όσμηση, προσανατολισμός πχ βρίσκω τον φούρνο από την όσμηση στον χώρο)και συναγερμού που μας προστατεύει (πχ η όσμηση του καπνού μας ξυπνά την αίσθηση αυτοπροστασίας ότι μπορεί να έχει πιάσει φωτιά).
Γεύση
Η γεύση είναι υπεύθυνη για την διατροφή και μας ενημερώνει τι είναι αυτό που γευόμαστε (γλυκό, πικρό, αλμυρό, πικάντικο κλπ). Συμβάλλει στην στοματοκινητική δραστηριότητα και επιδρά σημαντικά στα επίπεδα διέγερσης.
Αιθουσαία
Παρέχει πληροφορίες σχετικές με τη μετακίνηση και την θέση του κεφαλιού. Επιτρέπει στο άτομο να γνωρίζει την θέση, την κίνηση, τη ταχύτητα και τη διεύθυνση της κίνησης και συντονίζει την κίνηση των ματιών, κεφαλιού, λαιμού και σώματος. Η αιθουσαία αίσθηση είναι σημαντική για την ανάπτυξη της ισορροπίας, τον συντονισμό, τον έλεγχο των ματιών, την προσοχή, την ασφάλεια της μετακίνησης, τη συναισθηματική ασφάλεια.
Οι αιθουσαίες αισθήσεις μας κάνουν ικανούς να:
• να κρατάμε το κεφάλι μας όρθιο ενάντια στη βαρύτητα.
• να καθόμαστε ίσια
• να αντιγράφουμε πράγματα από ένα πίνακα
• να ισορροπούμε στο ένα πόδι
• να αιωρούμαστε σε μία κούνια ή να στριφογυρίζουμε γύρω γύρω
Ιδιοδεκτική
Δίνει την αίσθηση του πού βρίσκεται το σώμα μας στον χώρο, τα όρια του σώματός μας, την δύναμη και εύρος της κίνησης παίρνοντας πληροφορίες από τους μυς, του τένοντες και τους συνδέσμους. Αυτό μας κάνει ικανούς να κατευθύνουμε κινήσεις των χεριών μας και των ποδιών μας με δεξιότητα χωρίς να χρειάζεται διαρκώς να προσέχουμε τι κάνουμε. Το γράψιμο, η δακτυλογράφηση και η οδήγηση του αυτοκινήτου είναι όλα παραδείγματα δραστηριοτήτων που απαιτούν καλή ιδιοδεκτικότητα.Η ιδιοδεκτική αίσθησή μας δεν μπορεί να λειτουργήσει από μόνη της αλλά χρειάζεται το απτικό και το αιθουσαίο σύστημα.
Αυτές είναι οι συνεπιβάτες μας στο μεγάλο ταξίδι της ζωής μας. Ας τις σεβαστούμε και ας τους δίνουμε σημασία κάθε μέρα, κάθε ώρα και κάθε λεπτό… Αισθανθείτε άφοβα!!!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Case-Smith, J. (1998). Pediatric Occupational Therapy and Early Intervention (2nd ed.). USA : Butterworth-Heinemann
Polatajko, H. J., & Cantin, N. (2010). Exploring the effectiveness of occupational therapy interventions, other than the sensory integration approach, with children and adolescents experiencing difficulty processing and integrating sensory information. American Journal of Occupational Therapy, 64, 415–429.
